Η Θεωρία των αναγκών του Α. Maslow

Η Θεωρία των αναγκών του Α. Maslow

Η βασική παραδοχή πάνω στην οποία στηρίζεται η θεωρία του Α. Maslow, είναι αυτή της ικανοποίησης των αναγκών. Σύμφωνα με αυτή, οι άνθρωποι εργάζονται ή αναπτύσσουν οποιαδήποτε άλλη δράση, για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους. Συνεπώς, κίνητρο για δράση ή υλοποίηση έργου είναι ακριβώς αυτή τους η επιθυμία. Είναι φυσικό ότι όσο περισσότερο ικανοποιούνται οι ανάγκες τόσο λιγότερο δημιουργούν κίνητρο για δράση. Για παράδειγμα, δεν προσπαθούμε να ικανοποιήσουμε την ανάγκη για οξυγόνο ή νερό, όταν έχουμε όσο οξυγόνο ή νερό χρειαζόμαστε.

Με βάση αυτήν την παραδοχή, οι επιχειρήσεις και τα διοικητικά στελέχη, για να παρακινήσουν τους εργαζόμενους, πρέπει αφ' ενός να γνωρίζουν τις ανάγκες τους και αφ' ετέρου να συνδέουν την υλοποίηση του έργου ή την απόδοση των εργαζομένων με την ικανοποίηση των αναγκών τους. Ο Α. Maslow ιεράρχησε σε πέντε επίπεδα και σχηματοποίησε με ένα διάγραμμα, την πυραμίδα των ανθρώπινων αναγκών. Ο Α. Maslow υποστήριζε ότι για να μπορέσει ο άνθρωπος να προχωρήσει και να ανέβει σε επόμενο επίπεδο αναγκών, πρέπει να έχει καλύψει το προηγούμενο επίπεδο. Τα δύο πρώτα επίπεδα (στη βάση της πυραμίδας) καλύπτουν τις βασικές ανθρώπινες ανάγκες, τα δε επόμενα τις ανώτερες ανάγκες του ανθρώπου με κορυφαία την εκπλήρωση όλων αυτών που μπορεί να κάνει και να γίνει.Σύμφωνα με τη θεωρία του Α. Maslow οι ανάγκες για τις οποίες ο άνθρωπος εργάζεται ταξινομούνται ως εξής:

Φυσιολογικές - Βιολογικές Ανάγκες: Περιλαμβάνουν όλες τις ανάγκες που συνδέονται με την ύπαρξη του ανθρώπου ως βιολογικού οργανισμού, δηλαδή το οξυγόνο, το νερό, την τροφή, την ένδυση, την κατοικία. Βρίσκονται στη βάση της πυραμίδας του Α. Maslow, δηλαδή είναι οι πρώτες ανάγκες που ο άνθρωπος προσπαθεί να ικανοποιήσει. Είναι φανερό λοιπόν ότι σε κανονικές καταστάσεις, αν δεν έχει εξασφαλιστεί η στοιχειώδης ικανοποίησή τους, δεν μπορεί να γίνεται λόγος για άλλες ανάγκες.

Ανάγκες για ασφάλεια: Ο άνθρωπος έχει την ανάγκη να αισθάνεται σιγουριά για την ύπαρξή του και την ικανοποίηση των φυσιολογικών του αναγκών στο μέλλον. Θέλει να είναι ασφαλής απέναντι στους κινδύνους του περιβάλλοντος (ανεργία , ατυχήματα, κτλ.). Προσπαθεί λοιπόν, συγχρόνως ή αμέσως μετά τη "λογική- στοιχειώδη" ικανοποίηση των φυσιολογικών του αναγκών, να ικανοποιήσει τις ανάγκες για ασφάλεια, μόνιμη απασχόληση, σύνταξη, κατοικία κτλ.

Κοινωνικές Ανάγκες - Ανάγκες Κοινωνικής Αποδοχής: Περιλαμβάνουν τις ανάγκες για την ικανοποίηση του αισθήματος του ανήκειν. Ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον και έχει ανάγκη να ζει σε ομάδες, να νιώθει αποδεκτός, να έχει φιλικές σχέσεις και να προσφέρει και να δέχεται αγάπη. Ο Maslow περιέγραψε αυτές τις ανάγκες ως λιγότερο βασικές από τις φυσιολογικές-βιολογικές και τις ανάγκες ασφάλειας. Σχέσεις όπως οι φιλίες, οι ρομαντικές σχέσεις, και οι οικογενειακές σχέσεις υποβοηθούν στην εκπλήρωση της ανάγκης για συντροφικότητα και αποδοχή, όπως και η συμμετοχή σε κοινωνικές, κοινοτικές ή και θρησκευτικές ομάδες. Ο άνθρωπος παρακινείται να καλύψει τις κοινωνικές του ανάγκες όταν έχει εκπληρώσει τις φυσιολογικές και τις ανάγκες ασφάλειας.

Ανάγκες Αυτοεκτίμησης - Ανάγκες εγωιστικές ή αναγνώρισης. Αποκαλούνται συχνά και εγωιστικές ανάγκες. Οι πιο σημαντικές είναι η ανάγκη του ανθρώπου για αναγνώριση από τους άλλους, η ανάγκη για φήμη, κύρος, εκτίμηση, σεβασμό, ανάγκη για επιτυχία, ικανότητα, ανεξαρτησία καθώς και αυτοσεβασμό και αυτοεκτίμηση. Αποτελούν κυρίαρχη παρακινητική δύναμη, αφού ικανοποιηθούν και οι κοινωνικές. Πρέπει να τονιστεί ότι αυτή η κατηγορία των αναγκών είναι πολύ πιο δύσκολο να ικανοποιηθεί από ότι οι προηγούμενες.

Ανάγκες Αυτοπραγμάτωσης - Ανάγκες ολοκλήρωσης: Είναι η ανώτερη κατηγορία αναγκών και τελευταία από άποψη προτεραιότητας. Πρόκειται για τις ανάγκες που έχει ο άνθρωπος να γίνει αυτό που θέλει να γίνει, να πραγματοποιήσει όλα τα όνειρα, τα οράματα και τις προσδοκίες του, να αναπτυχθεί και να τελειοποιηθεί, για να φτάσει στον "ιδανικό" γι' αυτόν τύπο, να χρησιμοποιήσει όλη του τη δυναμικότητα. Ο Maslow αναφέρει χαρακτηριστικά "να γίνει οτιδήποτε που είναι ικανός να γίνει".

*Αυτοπραγμάτωση: Η πραγματοποίηση των πνευματικών, ψυχικών και σωματικών δυνατοτήτων του ανθρώπου, καθώς και η αίσθηση της πληρότητας (εσωτερικής ισορροπίας)  που αυτή συνεπάγεται. Η ανάγκη του ατόμου να φθάσει στο μέγιστο δυναμικό του, μέσω της πλήρους δυνατής ανάπτυξης των προσωπικών ικανοτήτων.

Η θεωρία του Α. Maslow περιλαμβάνει επίσης και τα παρακάτω χρήσιμα στοιχεία:

Ο άνθρωπος προσπαθεί συνεχώς να ικανοποιήσει καλύτερα τις ανάγκες του. Συνέχεια επιθυμεί και επιθυμεί περισσότερα. Αυτά που επιθυμεί εξαρτώνται από αυτά που ήδη έχει. Η προσπάθεια του ανθρώπου να ικανοποιήσει τις ανάγκες του είναι ατελείωτη και συνεχίζεται για όλη του τη ζωή.

Η παρακινητική δύναμη των αναγκών είναι αντίστροφη του βαθμού ικανοποίησής τους. Δηλαδή, όσο πιο πολύ ικανοποιείται μια ανάγκη τόσο λιγότερο παρακινεί. Όταν ικανοποιηθεί "πλήρως", τότε δε "δημιουργεί" καμιά παρακίνηση και κάποια άλλη ανάγκη παίρνει τη θέση της. Φυσικά, όταν μια ανάγκη σταματήσει να ικανοποιείται, τότε αποτελεί ξανά κίνητρο συμπεριφοράς. Αυτό σημαίνει ότι καμιά ανάγκη δεν εξαφανίζεται, απλά χάνει, για όσο χρονικό διάστημα ικανοποιείται, την παρακινητική της δύναμη.

Οι ανθρώπινες ανάγκες είναι ιεραρχικά δομημένες, σύμφωνα με την προτεραιότητα τους για ικανοποίηση. Όταν μια κατηγορία αναγκών ικανοποιηθεί, τότε η επόμενη παίρνει τη θέση της. Ο άνθρωπος προσπαθεί να ικανοποιήσει πρώτα τις φυσιολογικές του ανάγκες και στη συνέχεια τις υπόλοιπες. Κάθε στιγμή λοιπόν υπάρχει μια κατηγορία αναγκών που κατά κύριο λόγο παρακινεί. Πρέπει να διευκρινιστεί ότι δεν απαιτείται να ικανοποιηθεί πλήρως μια κατηγορία αναγκών για να εμφανιστεί η επόμενη, αλλά τουλάχιστον σε κάποιο ελάχιστο βαθμό.

Προϊόντα ή Οικονομικά αγαθά

Προϊόντα ή Οικονομικά αγαθά

Οικονομικά αγαθά είναι τα αγαθά που προκύπτουν ως αποτέλεσμα της παραγωγικής προσπάθειας του ανθρώπου. Τα οικονομικά αγαθά ονομάζονται επίσης προϊόντα, επειδή παράγονται με κάποια διαδικασία, ή εμπορεύματα, επειδή γίνονται αντικείμενα αγοραπωλησίας. Το κύριο χαρακτηριστικό των οικονομικών αγαθών είναι ότι βρίσκονται σε περιορισμένες ποσότητες σε σχέση με τις ανάγκες που ικανοποιούν, υπόκεινται δηλαδή στον περιορισμό της στενότητας. Αγαθά είναι τα διάφορα μέσα μα τα οποία ικανοποιούνται οι  διάφορες ανάγκες των ανθρώπων. Για να μπορούν όμως  να ικανοποιούν ανθρώπινες ανάγκες θα πρέπει να έχουν κάποια χρησιμότητα, η οποία εξαρτάται από τις ανάγκες του καθενός μας. Έτσι ένα αγαθό χαρακτηρίζεται χρήσιμο όταν υπάρχει κάποια ανάγκη να καλύψει. Σε αντίθετη περίπτωση χαρακτηρίζεται ως μη χρήσιμο.

Κατηγορίες αγαθών

• Ελεύθερα: Είναι εκείνα που υπάρχουν σε αφθονία σε σχέση μα τις ανάγκες που καλύπτουν και βρίσκονται ελεύθερα στην φύση όπως το οξυγόνο, το νερό πηγής, και δεν αποτελούν αντικείμενο της οικονομικής επιστήμης.
• Οικονομικά: Προϊόντα ή εμπορεύματα, είναι αποτέλεσμα της παραγωγικής προσπάθειας και βρίσκονται σε περιορισμένες ποσότητες σε σχέση με τις ανάγκες που ικανοποιούν και η απόκτησή τους  απαιτεί αντιπαροχή για παράδειγμα το σιτάρι, ο άνθρακας, το μέταλλο. Επίσης είναι και η αιτία δημιουργίας οικονομικών προβλημάτων.

Κατηγορίες οικονομικών αγαθών με βάση διάφορα κριτήρια:

1.Με κριτήριο την υλική τους υπόσταση:

• Υλικά, π.χ. τρόφιμα, ρούχα
• Άυλα, π.χ. συναυλία, πολιτική συγκέντρωση(ομιλία). Στα άυλα αγαθά περιλαμβάνονται και διάφορες καταστάσεις ή μορφές ενέργειας, όπως η θερμότητα το χειμώνα, το φως το βράδυ κτλ.

2.Με κριτήριο την διάρκεια χρησιμοποίησης τους:

• Διαρκή, μπορούν να χρησιμοποιηθούν πολλές φορές, π.χ. Τα έπιπλα και τα αυτοκίνητα είναι προϊόντα που χρησιμοποιούνται συνεχώς χωρίς να αλλοιώνονται.
• Ακατανάλωτα, μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο μια φορά, π.χ. Η βενζίνη στο αμάξι χρησιμοποιείται μία μόνο φορά και μετά πρέπει να ανανεωθεί, ενώ το ίδιο ισχύει και για τα τρόφιμα.

3.Με κριτήριο το σκοπό χρησιμοποίησης τους

• Κεφαλαιουχικά, χρησιμοποιούνται στην παραγωγικά διαδικασία άλλων αγαθών, π.χ. 
  Το ψυγείο που χρησιμοποιεί ένα supermarket για να συντηρεί τα τρόφιμα που θα πουλήσει αργότερα στους καταναλωτές.
• Καταναλωτικά, χρησιμοποιούνται για την άμεση ικανοποίηση των αναγκών των ανθρώπων, π.χ. 
  Το ψυγείο που χρησιμοποιεί ένας ιδιώτης για να συντηρήσει τρόφιμα στο σπίτι του.

Οι ανάγκες

Οι ανάγκες

Οι άνθρωποί έχουν πολλές και διάφορές ανάγκες (οικονομικά αγαθά ή προϊόντα) που θέλουν ικανοποίηση. Όταν οι ανάγκες εξελίσσονται και πολλαπλασιάζονται, είναι απεριόριστες. Σαν ανάγκη μπορεί να οριστεί η αίσθηση για την έλλειψη από κάτι που επιθυμούμε να ικανοποιηθεί. Οι ανάγκες αποτελούν τη βασική αιτία της οικονομικής δραστηριότητας. Η οικονομική θεωρία όμως δεν εξετάζει όλες τις ανάγκες ενός ατόμου, αλλά  αυτές που προκαλούν οικονομικές ενέργειες για την ικανοποίησή τους  δηλαδή τις οικονομικές ανάγκες όπως ονομάζονται.

Οι ανάγκες διακρίνονται σε:

• Ανάγκες ύπαρξης:Η ικανοποίησή τους  είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της ζωής, όπως για παράδειγμα η ανάγκη για τροφή, ενδυμασία, κατοικία κτλπ.  και
• Ανάγκες πολιτισμού:Είναι εκείνες που οφείλονται στην επιθυμία να ικανοποιηθούν ανάγκες και από τα όρια των αναγκών ύπαρξης. Οι περισσότερες από αυτές είναι ανάγκες πολυτέλειας.
• Ατομικές ανάγκες:Είναι εκείνες οι ανάγκες που σχετίζονται με κάθε άτομο ξεχωριστά και όχι με τις σχέσεις τους με άλλα άτομα στην κοινωνία.
• Κοινωνικές ανάγκες: Δημιουργούνται από την κοινωνική συμβίωση των ατόμων και μπορούν να ικανοποιηθούν με κοινά μέσα όπως για παράδειγμα οι ανάγκες ψυχαγωγίας, μόρφωσης κ.λ.π.

Ιδιότητες των αναγκών

1.Εξέλιξη: η διαφοροποίηση των αγαθών που χρησιμοποιούνται για την ικανοποίηση της ίδιας ανάγκης. Π.χ. Ανάγκη: μεταφορά εμπορευμάτων Αγαθά: παλαιότερα κάρο, τώρα φορτηγό.

2.Πολλαπλασιασμός: δημιουργία νέων αναγκών, π.χ. η επιθυμία απόκτησης κινητού τηλεφώνου είναι μια ανάγκη που δεν υπήρχε παλαιότερα.

Παράγοντες που συντελούν στην εξέλιξη και στον πολλαπλασιασμό των αναγκών:

• Η τεχνολογική πρόοδος συντελεί στην ανακάλυψη και δημιουργία νέων προϊόντων.
• Η μίμηση, η τάση των ανθρώπων να μιμούνται τους άλλους. όταν ένα νέο αγαθό ικανοποιεί μια ανάγκη, η χρήση του διαδίδετε εύκολα.
• Η συνήθεια. Όταν η χρήση των νέων προϊόντων επαναληφθεί αρκετές φορές από τους καταναλωτές.
• Η διαφήμιση

3.Κορεσμός: η πλήρης ικανοποίηση κάθε ανάγκης με τη χρήση συγκεκριμένων ποσοτήτων από το κατάλληλό αγαθό. Ο κορεσμός είναι προσωρινός γιατί η ανάγκη σε κάποια χρονική στιγμή στο μέλλον θα επανεμφανιστεί. 

Ο άνθρωπος καλύπτει τις βασικές του ανάγκες μέσω του εισοδήματός του, το οποίο κερδίζει ως εργαζόμενος. Με το εισόδημα από την εργασία  καλύπτει τις βασικές του ανάγκες καταρχάς, όπως στέγη, ένδυση, τροφή κ.α. Είναι σημαντικό λοιπόν να έχει εξασφαλίσει τη ροή του εισοδήματός του και κατά συνέπεια την κάλυψη των παραπάνω βασικών αναγκών του. Η ανάγκη να αισθάνεται ασφαλής για τα αύριο απέναντι σε επικίνδυνες καταστάσεις που απειλούν την κάλυψη των βασικών αναγκών του, είναι πρώτης προτεραιότητας για τον άνθρωπο.

Μια από τις γνωστότερες  θεωρίες περί ανθρώπινων αναγκών είναι αυτή του Αβραάμ Μάσλοου, Αμερικανού ψυχολόγου.

Αυτός μάλιστα τις ιεράρχησε σε 5 επίπεδα και σχηματοποίησε με ένα διάγραμμα, την πυραμίδα των ανθρώπινων αναγκών. Ο Μάσλοου υποστήριζε ότι για να μπορέσει ο άνθρωπος να προχωρήσει και να ανέβει σε επόμενο επίπεδο αναγκών, πρέπει να έχει καλύψει το προηγούμενο επίπεδο. Τα 2 πρώτα επίπεδα (στη βάση της πυραμίδας) καλύπτουν τις βασικές ανθρώπινες ανάγκες, τα δε επόμενα τις ανώτερες ανάγκες του ανθρώπου με κορυφαία την εκπλήρωση όλων αυτών που μπορεί να κάνει και να γίνει.